Każdy przegrany lub wygrany mecz rodzi w sobie wiele emocji – odpowiednio negatywnych i pozytywnych. Tak jak w przypadku zwycięstw reakcje są zwykle jednakowe – związane z radością, ekscytacją i spełnieniem – tak w przypadku porażek może być różnie. Jedni starają się oderwać od rzeczywistości, spędzając czas z rodziną. Inni przeżywają ostatni mecz i zadręczają się złymi myślami. Która metoda jest lepsza? Nie wiadomo. To już jest kwestia indywidualna. Możliwe, że każdy reaguje na porażki inaczej. I każda z tych reakcji wpływa na rozwój umiejętności psychologicznych sportowca.
Istnieje kilka cech psychologicznych, które mają ogromne znaczenie w kształtowaniu właściwej postawy na boisku. Co ciekawe, czasami to nie jedna cecha, lecz ich odpowiednie połączenie decyduje o tym, który zawodnik będzie potrafił optymalnie wykorzystać swoje umiejętności i przekuć je w oczekiwany efekt. Zarówno na treningu, jak i podczas meczu. Wielokrotnie widziałem sytuacje, w których zawodnicy na treningu realizowali z powodzeniem wszelkie założenia taktyczne i techniczne, ale nie potrafili ich „skopiować” na grunt meczowy. Nawet jeśli zawodnik posiada talent i cechy fizyczne przybliżające do osiągania sukcesów sportowych, to nie gwarantują one sukcesu. Na okoliczności meczowe wpływa także czynnik psychologiczny.
Spośród wielu cech psychologicznych, mających wpływ na utrzymanie właściwego nastawienia na boisku, chciałbym wyróżnić sześć, które z moich obserwacji najbardziej zasługują na uznanie i uwagę:
Koncentracja – umiejętność jednoczesnego skupienia i utrzymania uwagi na istotnych elementach podczas meczu lub treningu. Czasami to wybór właściwych elementów, na które mamy wpływ i które możemy kontrolować, przeciwdziała pojawieniu się stresu i uczucia frustracji. Skuteczna koncentracja pozwala na szybkie i swobodne przekierowanie jej na te elementy, które są najistotniejsze w konkretnym momencie gry.
Opanowanie – umiejętność kontrolowania swoich emocji w sytuacjach stresowych. Jest to jeden z najczęstszych problemów związanych ze startem. Stres ostrzega o trudnych sytuacjach i pomimo prób zapanowania nad nim, to właśnie on jest jednym z najsilniejszych czynników motywujących. Cała istota polega na umiejętnym opanowaniu go i wykorzystaniu jako czynnika mobilizującego.
Pewność siebie – głębokie przekonanie o posiadanych umiejętnościach i osiągnięciach. Dla wielu zawodników jest to jedna z najważniejszych cech w kluczowych momentach gry, a jej brak przyczynia się do zwiększenia stresu i frustracji. Zbudowanie takiej postawy jest zwykle długotrwałym procesem psychicznym, opartym na dostarczeniu właściwych argumentów, związanych z własnymi wartościami i umiejętnościami. Niemniej to pozwala na pełne wykorzystanie swoich atutów przy realizacji celów zadaniowych.
Wytrwałość – konsekwentne dążenie do realizacji założonych celów. Jest to umiejętność wyróżniająca sportowców, którzy poprzez swoją zawziętość kontynuują swoje starania, mimo napotkanych przeszkód. Dla jednych pojawiające się trudności powodują złość i frustrację, dla drugich są dodatkowym wyzwaniem, wzmacniającym ich motywację do osiągania celów. Istotą wytrwałości jest to, aby dążenie do realizacji celów było procesem, a końcowy wynik był sprawą drugorzędną.
Motywacja – jedna z najistotniejszych i niezbędnych cech potrzebnych przy osiąganiu wyznaczonych celów. Za podstawę motywacji uznaje się często dążenie do współzawodnictwa i chęć zwyciężania. To dzięki niej zawodnicy potrafią podnieść się po porażce, wrócić na kolejny trening i podejść do kolejnego spotkania. Istotne jest to, że najbardziej pożądaną nie jest motywacja zewnętrzna, która opiera się na otrzymywaniu nagród zewnętrznych, lecz motywacja wewnętrzna – związana z osobistą satysfakcją z osiągnięcia celu lub stylu, w jakim zawodnik do niego dążył.
Komunikacja – umiejętność budowania relacji i porozumiewania się na różnych płaszczyznach kariery sportowej. Zarówno dotyczy to relacji między zawodnikami, jak i na linii zawodnik-trener lub zawodnik-kibic. Choć nie zawsze jest ona priorytetem, to jednak zastosowanie odpowiednich zasad współpracy przyczynia się w dużej mierze na osiąganie sukcesów w zespole. Jasne i zwięzłe przesyłanie wartościowych treści oraz wprowadzenie idei informacji zwrotnej wpływają znacznie na prawidłowe wykonywanie swoich obowiązków, dobrą atmosferę w zespole oraz wydajność pracy u zawodników.
Bez względu na to, która z cech jest najbardziej pożądana w świecie sportu, dopiero ich odpowiednie wykorzystanie i wzajemne uzupełnianie pozwala na skuteczniejsze osiąganie założonych celów. To jest istota sfery mentalnej. A kolejnym krokiem do uzyskania najbardziej optymalnego przygotowania jest jednakowy rozwój wszystkich sfer sportowych – fizycznej, taktycznej, technicznej i mentalnej.
